Weekend w Berlinie. Architektura miasta i ciekawe miejsca

Niemcy to ciekawy kraj, który miałem już okazję odwiedzić dwa razy. W tamtym czasie bardziej krajoznawczo, zwiedzając między innymi niemiecką wyspę Uznam na rowerze. Teraz nadszedł czas na bardziej urbanistyczną wycieczkę, do samej stolicy Niemiec — Berlina. Kto śledzi ten blog to wie, że jestem pasjonatem fotografii architektury, stąd też będąc w Berlinie, razem z moim kolegą Tomkiem, duża część naszej wycieczki skupiona była wokół architektury tego miasta. Planowaliśmy odwiedzić najpopularniejsze atrakcje Berlina, ciekawe miejsca, eksplorować miasto, a przy tym szukać ciekawych kadrów. Nasz weekend w Berlinie zaczęliśmy od wieczornego obejścia centrum, aby nieco zorientować się, jak tu to wszystko wygląda. Dość szybko okazało się, że centrum miasta wcale nie jest jakieś duże, zwłaszcza porównując je na przykład do Paryża. Dużo atrakcji w Berlinie jest rozlokowanych niedaleko siebie, spokojnie można te dystanse pokonywać pieszo, co było dla nas dużym plusem i ułatwieniem.

Ważna informacja — wiele ciekawych miejsc w Berlinie odwiedzaliśmy kilkukrotnie, o różnych porach dnia, dlatego nie będę opisywał naszej wycieczki chronologicznie. Zamiast tego skupię się na przedstawieniu poszczególnych, interesujących lokacji i atrakcji w Berlinie, które udało nam się zobaczyć.

Architektura Berlina

Berlin to miasto, którego architektura jest często opisywana jako „surowa” i „monumentalna”. I choć może nie grzeszy klasyczną pięknością, to jednak ma w sobie coś, co przyciąga wzrok i intryguje. Osobiście bardzo przypadła mi do gustu ta odmienność, ten kontrast w stosunku do tego, co zazwyczaj kojarzymy z europejskimi metropoliami. Berlin ma w sobie surową szczerość, która jest odświeżająca i przyciągająca.

Architektura Berlina odzwierciedla jego burzliwą przeszłość. Można tu znaleźć budynki z czasów cesarstwa niemieckiego, które kontrastują z surowymi, prostymi kształtami modernizmu, a także z odważną, awangardową architekturą współczesną. Berlin to również miasto kontrastów, gdzie obok siebie stoją monumentalne budowle z czasów nazistowskich, takie jak Stadion Olimpijski, oraz delikatne, pełne światła konstrukcje, jak na przykład słynny Sony Center na Potsdamer Platz. Po weekendzie w Berlinie mogę śmiało stwierdzić, że to miasto, które nie boi się eksperymentować z formą i przestrzenią, tworząc unikalny krajobraz miejski.

Berlin prezentuje szeroką gamę stylów architektonicznych, od monumentalnych budynków rządowych z czerwonej cegły, po nowoczesne wieżowce ze szkła i stali. Jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów berlińskiej architektury jest Brama Brandenburska, będąca symbolem zjednoczenia Niemiec. Innym znanym na całym świecie symbolem miasta jest Reichstag, imponujący budynek parlamentu z charakterystyczną kopułą. Berlin jest również domem dla wielu interesujących miejsc, takich jak Alexanderplatz z jego słynną wieżą telewizyjną, który stał się ikonicznym symbolem miasta, lub Muzeum Żydowskie, którego oryginalna architektura przyciąga odwiedzających z całego świata, a o którym opowiem więcej w dalszej części materiału.

Brama Brandenburska w Berlinie

Będąc przez weekend w Berlinie, mieliśmy okazję zobaczyć jedną z najbardziej znanych atrakcji tego miasta — Bramę Brandenburską. To miejsce jest niemal obowiązkowym punktem na mapie każdego turysty odwiedzającego niemiecką stolicę. Brama położona jest w zachodniej części centrum, pomiędzy Placem Paryskim (Pariser Platz), a parkiem Tiergarten.  Kompleks bram robi wrażenie — składa się z głównej bramy triumfalnej oraz dwóch mniejszych budynków z kolumnadami, gdzie niegdyś zasiadali celnicy.

Brama Brandenburska to pomnik, który niósł ze sobą wiele symboli. Reprezentowała pokój i zwycięstwo, stała się symbolem wolności, ale i podziału. Była tłem nazistowskich parad, a później, po upadku muru berlińskiego w 1989 roku, symbolem zjednoczenia Niemiec. Wtedy to Brama Brandenburska przyćmiła nawet popularną wieżę telewizyjną na Alexanderplatz, stając się najważniejszym symbolem Berlina. A przecież niegdyś była jedną z wielu bram otaczających miasto.

W 1734 roku Berlin otaczał mur celny z 18 bramami. Brama Brandenburska swoją nazwę zawdzięcza kierunkowi, w którym prowadziła – w stronę Brandenburgii. Niestety, w czasie naszej wycieczki część bramy była w remoncie z powodu oblania farbą w ramach protestu. Mimo to, widząc ją na żywo, mogliśmy poczuć jej znaczenie dla miasta i jego historii. Brama Brandenburska to bez wątpienia jedna z najbardziej znanych atrakcji Berlina i symbol miasta, który kojarzy się z nim na całym świecie.

Reichstag w Berlinie

Od Bramy Brandenburskiej do Reichstagu jest bardzo blisko, więc warto od razu odwiedzić i to miejsce. Reichstag, czyli gmach parlamentu Rzeszy w Berlinie, to obok Bramy Brandenburskiej jedna z najczęściej odwiedzanych przez turystów atrakcji w Berlinie. W tym liczącym prawie 150 lat budynku obraduje Bundestag, jedna z dwóch izb niemieckiego parlamentu. Reichstag robi ogromne wrażenie swoją okazałością i bogactwem detali architektonicznych. Budynek wygląda na dużo starszy, niż jest w rzeczywistości, a jego architektura i liczne rzeźby potrafią cieszyć oko. Reichstag ma bardzo ciekawą i burzliwą historię, w której nie brakuje akcentów związanych z Polską…

Budynek został wybudowany w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to liczne państewka na terenie dzisiejszych Niemiec stworzyły federację. Z czasem państwo rozrastało się, a w 1871 roku, za sprawą Ottona von Bismarcka, powstało cesarstwo niemieckie. Konieczne stało się wybudowanie nowej, okazałej siedziby parlamentu. Na miejsce budowy wybrano działkę należącą do polskiego hrabiego Atanazego Raczyńskiego. Po jego śmierci syn, Karol Edward, odsprzedał nieruchomość państwu, co pozwoliło rozpocząć budowę. Prace projektowe i budowlane napotkały wiele przeszkód, a sam budynek był krytykowany przez cesarza Wilhelma II. Ostatecznie budowa zakończyła się w 1894 roku, a całkowity koszt wyniósł około 24 milionów ówczesnych marek w złocie (190 milionów euro).

Reichstag był bogato zdobiony wewnątrz i na zewnątrz, a jego najbardziej charakterystycznym elementem była modernistyczna kopuła z żelaza i szkła zwieńczona koroną cesarską. W kolejnych latach liczba niemieckich parlamentarzystów rosła, a budynek okazał się za mały. Plany rozbudowy pokrzyżował jednak wielki kryzys, a w 1933 roku wybuchł fatalny pożar, który zniszczył salę plenarną. W czasie II wojny światowej Reichstag został zamieniony na fabrykę i szpital, a później, podczas bitwy o Berlin, został poważnie uszkodzony. Po wojnie budynek groziło wyburzenie, ale ostatecznie podjęto decyzję o odbudowie, która zakończyła się w 1973 roku. Po zjednoczeniu Niemiec Reichstag ponownie stał się siedzibą parlamentu, a w latach 1996-1999 przeprowadzono renowację budynku według projektu Normana Fostera. Największą zmianą było dodanie imponującej szklanej kopuły, która stała się prawdziwym turystycznym magnesem. Niestety, podczas naszej wizyty część budynku parlamentu Rzeszy w Berlinie, podobnie jak w przypadku Bramy Brandenburskiej, była także w remoncie… jak pech to pech.

Marie-Elisabeth-Lüders-Haus

Tuż przy Reichstagu znajduje się Marie-Elisabeth-Lüders-Haus, nowoczesna budowla, która przyciąga fotografów architektury z całej Europy. I nic w tym dziwnego, bo można tu zrobić naprawdę dużo ciekawych kadrów. Podczas naszego weekendu w Berlinie dwukrotnie odwiedziliśmy to miejsce, aby porobić zdjęcia o różnych porach dnia. Marie-Elisabeth-Lüders-Haus to część kompleksu budynków niemieckiego parlamentu, która została zaprojektowana przez architekta Stephana Braunfelsa. Budynek jest bardzo charakterystyczny i stanowi ciekawe połączenie nowoczesnej architektury z elementami historycznymi.

Marie-Elisabeth-Lüders-Haus to nie tylko atrakcja architektoniczna Berlina, ale także funkcjonalny budynek, który służy niemieckiemu parlamentowi. Rozbudowa budynku rozpoczęła się w 2010 roku i miała na celu uzupełnienie tzw. „wstęgi federalnej” w dzielnicy rządowej. W wyniku rozbudowy powstało 330 nowych biur dla posłów, publiczna czytelnia archiwum parlamentarnego, stołówka i sale konferencyjne, a także przestrzeń na wystawy sztuki. W budynku znajduje się także hol, który został przekształcony w miejsce spotkań, a po drugiej stronie rzeki Szprewy powstało publiczne bistro.

Pomnik Pomordowanych Żydów Europy w Berlinie

Podczas naszego weekendu w Berlinie, jednym z miejsc, które chcieliśmy koniecznie zobaczyć, był Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. Miejsce to oddaje hołd ofiarom jednej z największych zbrodni w historii ludzkości. Pomnik robi ogromne wrażenie, a jego lokalizacja w samym sercu miasta, niedaleko Bramy Brandenburskiej, sprawia, że jest to obowiązkowy punkt na mapie Berlina. Podczas spaceru wśród betonowych filarów czułem ogromną powagę tego miejsca. Szare, betonowe filary, tworzą niesamowity krajobraz i są symbolicznym cmentarzem dla milionów Żydów, którzy zginęli podczas Holokaustu.

Historia Pomnika Pomordowanych Żydów Europy sięga 1988 roku. To wtedy niemiecka pisarka i publicystka Lea Rosh zaproponowała stworzenie monumentu upamiętniającego zagładę Żydów podczas II wojny światowej. Jednak droga do realizacji tego projektu była długa i wyboista. Konieczne były dwa konkursy, zmodyfikowanie zwycięskiej koncepcji i ostateczna zgoda niemieckiego parlamentu. Budowa rozpoczęła się w 2000 roku, a pięć lat później pomnik został oficjalnie otwarty. Rozległe pole o powierzchni prawie 20 000 metrów kwadratowych wypełnia 2711 betonowych filarów, symbolizujących największe zbrodnie II wojny światowej. Pomnik jest dziełem amerykańskiego architekta Petera Eisenmana, który stworzył to niekonwencjonalne dzieło sztuki, przypominające zarówno rozległe pole, las, jak i cmentarz. Pomnik jest istotnym elementem krajobrazu Berlina, przypominającym o przeszłości i stanowiącym ostrzeżenie na przyszłość.

Katedra Berlińska i Altes Museum

Przenosimy się nieco bardziej na wschód, do historycznego centrum Berlina, gdzie czekają na nas dwie niezwykle popularne atrakcje Berlina: Katedra Berlińska i Altes Museum. Oba miejsca to prawdziwe perełki architektury, które przyciągają zwiedzających z całego świata. Katedra Berlińska, pomimo swojego renesansowego stylu, jest stosunkowo młodą budowlą, ukończoną na początku XX wieku. Jej rozmiary robią wrażenie — może pomieścić aż 1500 osób, a widoczna z daleka kopuła nawiązuje do słynnych świątyń, takich jak Bazylika Św. Piotra w Rzymie czy Katedra Św. Pawła w Londynie. Katedrę Berlińską podziwialiśmy z zewnątrz, choć można ją również odpłatnie zwiedzić w środku. I podobno to tam robi największe wrażenie.

Stare Muzeum w Berlinie, czyli Altes Museum, znajduje się w bliskim sąsiedztwie katedry. To dzieło niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla, który zaprojektował je w stylu klasycystycznym. Z zewnątrz budynek jest równie imponujący — fasada ozdobiona rzędami jońskich kolumn przyciąga wzrok, a kopuła, wzorowana na rzymskim Panteonie, dodaje elegancji. Altes Museum było nieco mniej oblegane przez turystów, ale dla mnie, jako miłośnika sztuki i historii, było to miejsce szczególnie fascynujące. Wyobrażałem sobie bogatą kolekcję starożytnych rzeźb i zabytków, które spoczywają w środku, czekając na moją następną wizytę. Muszę przyznać, że Berlin ma tę niesamowitą cechę, że na każdym kroku można natrafić na mieszankę starych i nowych budowli.

Wyspa Muzeów w Berlinie

Skoro już jesteśmy na Wyspie Muzeów, porozmawiajmy teraz o samych muzeach. To kompleks pięciu muzeów, położonych w sercu Berlina i wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Podczas mojego weekendu w Berlinie miałem okazję jedynie przejść się wokół i po wyspie, nie zwiedzając samych wnętrz muzeów, jednak nawet samo otoczenie i architektura budynków zrobiły na mnie duże wrażenie.

Na Wyspie Muzeów znajdują się: Stare Muzeum, zaprojektowane przez Karla Friedricha Schinkla, z imponującą kolumnadą jońską; Nowe Muzeum, odbudowane według projektu brytyjskiego architekta Davida Chipperfielda; Muzeum im. Bodego, mieszczące się w neobarokowym gmachu z kopułą; Stara Galeria Narodowa, wzorowana na starożytnej greckiej świątyni; oraz Muzeum Pergamońskie, słynące ze swoich monumentalnych eksponatów starożytnej architektury. Każde z tych muzeów prezentuje różnorodne zbiory, od sztuki antycznej, egipskiej i bizantyjskiej, przez numizmatykę, aż po malarstwo i rzeźbę XIX wieku. Wyspa Muzeów w Berlinie to miejsce, które zdecydowanie warto odwiedzić, poświęcając więcej czasu na eksplorację bogatych zbiorów sztuki, archeologii i numizmatyki.

Muzeum Bodego

Zwiedzanie Wyspy Muzeów

Przed planowaniem zwiedzania warto pamiętać, że każde muzeum prezentuje zupełnie inne zbiory i warto zapoznać się z charakterystyką każdego z miejsc. Na przykład, Stara Galeria Narodowa, mimo swojej nazwy, nie posiada dzieł Starych Mistrzów, ale skupia się na sztuce XIX wieku. Długość wizyty w każdym muzeum może zależeć od indywidualnych zainteresowań i może trwać od dwóch do nawet kilku godzin. Warto rozważyć zakup biletu łączonego do wszystkich placówek lub karty muzealnej, aby zaoszczędzić na kosztach. Muzea są nieczynne w poniedziałki, a w czwartki Nowe Muzeum jest otwarte dłużej.

Muzea na Wyspie Muzeów – lista

Na Wyspie Muzeów znajduje się tak wiele muzeów, że łatwo się pogubić. Dlatego przygotowałem krótką ściągę z popularnymi eksponatami i atrakcjami, które warto zobaczyć w każdym z nich:

• Stare Muzeum (niem. Altes Museum): Kora z Berlina (znana też jako Bogini Berlińska) – rzeźba z marmuru z VI wieku; popiersie Peryklesa; rzymska kopia „Rannej Amazonki” Kresilasa; skarb z Hildesheim, srebrna zastawa stołowa licząca kilkadziesiąt elementów; mozaika centaura z Willi cesarza Hadriana; portret Septymiusza Sewera – jedyny znany malowany portret rzymskiego cesarza.
• Nowe Muzeum (niem. Neues Museum): popiersie Nefertiti, Wielkiej Małżonki Królewskiej faraona Echnatona; płaskorzeźba z XIV wieku p.n.e. przedstawiająca króla Echnatona, Nefertiti i ich troje dzieci; mumie i trumny z egipskich grobowców; papirusy, w tym księga Amduat opisująca drogę do świata pośmiertnego; słynny denar z wizerunkiem Karola Wielkiego.
• Muzeum im. Bodego (niem. Bode-Museum): kolekcja monet z różnych okresów, od starożytności do czasów nowożytnych; rzeźby Tilmana Riemenschneidera w stylu późnego gotyku; ambona z katedry w Pizie dłuta Giovanniego Pisano; „Satyr with Panther” rzeźba Pietro Berniniego (lub Gian Lorenzo Berniniego, sa o to spory); posąg „Tancerki” klasycystycznego rzeźbiarza Antonio Canovy; mozaikowa ikona Chrystusa z Konstantynopola z XII wieku.
• Stara Galeria Narodowa (niem. Alte Nationalgalerie): prace urodzonego we Wrocławiu Adolpha Menzla, m.in. „Koncert fletowy Fryderyka Wielkiego w Sanssouci”; arcydzieła Caspara Davida Friedricha, m.in. „Mnich nad morzem”, „Wschód księżyca nad morzem”, „Opactwo w dąbrowie”; obrazy i rzeźby Karla Friedricha Schinkla; rzeźba „Następczyni tronu Luiza i księżniczka Fryderyka” dłuta Johanna Gottfrieda Schadowa, twórcy kwadrygi na Bramie Brandenburskiej; pejzaże Carla Blechena; obrazy francuskich impresjonistów, takich jak Édouard Manet, Claude Monet, Auguste Renoir; kolekcja rzeźb klasycystycznych dłuta m.in. Christiana Daniela Raucha i Antonio Canovy.
• Muzeum Pergamońskie (niem. Pergamonmuseum): Wielki Ołtarz Zeusa z Pergamonu, od którego muzeum wzięło swoją nazwę; brama targowa z Miletu z czasów rzymskich, wysoka na około 17 metrów; Brama Isztar; fasada pałacu Mszatta; znaleziska z miasta Sam’al; Panorama antycznego Pergamonu (niem. Pergamonmuseum. Das Panorama) stworzona przez Yadegara Asisiego.

Muzeum Żydowskie w Berlinie

Ostatniego dnia naszego weekendu w Berlinie postanowiliśmy odwiedzić Muzeum Żydowskie. Chcieliśmy zobaczyć to niezwykłe miejsce, szczególnie ze względu na jego słynną architekturę. Budynek zaprojektowany przez Daniela Libeskinda, żydowskiego architekta urodzonego w Polsce, jest sam w sobie dziełem sztuki i hołdem dla historii oraz kultury Żydów. Nasze oczekiwania były wysokie, ale muzeum zaspokoiło je wszystkie.

Historia Muzeum Żydowskiego w Berlinie sięga 1933 roku, kiedy to w Berlinie powstało pierwsze muzeum żydowskie. Niestety, wkrótce zostało zamknięte przez nazistów. Dopiero w 1988 roku władze miasta ogłosiły konkurs na nowy projekt muzeum poświęconego w całości społeczności żydowskiej. Konkurs wygrał Daniel Libeskind, a jego radykalny projekt przeplatających się trójkątów i zygzakowatych linii zyskał przydomek „Blitz”. Prace budowlane trwały od 1992 do 1999 roku, a oficjalne otwarcie muzeum nastąpiło w 2001 roku.

Wewnątrz muzeum czeka na zwiedzających bogata kolekcja eksponatów, dokumentów, dzieł sztuki i osobistych historii. Można dowiedzieć się wiele o burzliwej historii Żydów, ich kulturze, języku, piśmie, strojach i znanych Żydach. Ekspozycje prezentują kontekst historyczny i kulturowy, ukazując zarówno chwile świetności, jak i ciemne okresy w historii, szczególnie poświęcając uwagę Holocaustowi. Muzeum stanowi hołd dla przeszłości i pamięci ofiar, a jednocześnie jest miejscem, gdzie można poznać bogatą kulturę Żydów. Nasza wizyta w Muzeum Żydowskim w Berlinie była bardzo ciekawym i pouczającym doświadczeniem.

Co jeszcze warto zobaczyć w Berlinie?

Podczas naszego weekendu w Berlinie skupiliśmy się na fotografii architektury tego miasta. Dlatego też przygotowałem zestawienie kilku miejsc, które warto odwiedzić w Berlinie, jeśli interesuje Was ciekawa architektura. Znajdziecie tu zarówno klasyczne budowle, jak i nowoczesne perełki, a każda z nich oferuje coś wyjątkowego. Nie będę się zagłębiać w historię tych miejsc, ale gwarantuję, że zainspirują Was do twórczej pracy z aparatem.

Berliner Fernsehturm (Wieża telewizyjna w Berlinie)

Kolejną ciekawą atrakcją Berlina jest popularna wieża telewizyjna, Berliner Fernsehturm. Wieża, znajdująca się w samym sercu miasta, przyciąga wzrok swoją charakterystyczną konstrukcją. Na wysokości 200 metrów znajduje się olbrzymia, srebrna kula o średnicy 32 metrów i wadze 4800 ton. Wewnątrz tej ogromnej struktury kryje się siedem poziomów, z których dwa są dostępne dla turystów. Na 203 metrze można podziwiać zapierającą panoramę miasta z tarasu widokowego, a także odpocząć w niewielkim barze. Widoczność sięgająca 40 kilometrów pozwala na podziwianie Berlina w całej jego okazałości. Nieco wyżej, na 207 metrze, znajduje się obracająca się restauracja „Sphere”.

Berliner Fernsehturm to nie tylko atrakcja turystyczna, ale także symbol miasta, szczególnie Berlina Wschodniego. Była ona wyrazem dumy władz NRD i reprezentowała nową, powojenną rzeczywistość. Koszty i trudności techniczne związane z budową nie były przeszkodą dla ambitnych planów. Pierwotny budżet w wysokości 20-30 milionów marek niemieckich wzrósł do 130 milionów, a elementy wieży sprowadzano z różnych krajów, takich jak Belgia, Szwecja i Niemcy Zachodnie.

Alexanderplatz

Alexanderplatz, czyli po polsku Plac Aleksandra, to bardzo ważne miejsce w Berlinie, przez które codziennie przewija się około 350 tysięcy! Można tu podziwiać stare budynki z czasów socjalizmu, które są trochę szare i surowe, ale dają temu miejscu unikalny charakter. Alexanderplatz w Berlinie to świetny punkt orientacyjny, bo jest łatwo dostępny dzięki komunikacji miejskiej. Sporo osób przyjeżdża tu, żeby zobaczyć wspomnianą wcześniej słynną Wieżę Telewizyjną, zrobić zakupy lub po prostu spotkać się ze znajomymi. Jeśli będziesz w Berlinie, koniecznie zajrzyj na Alexanderplatz, żeby poczuć prawdziwy puls tego miasta!

3XN Cube Berlin

3XN Cube Berlin to imponujący, 11-piętrowy biurowiec, który stanowi prawdziwą perełkę architektoniczną w sercu Europy City w Berlinie. Zaprojektowany przez duńskie studio 3XN Architects, budynek wyróżnia się swoją dynamiczną i innowacyjną fasadą. Cube Berlin to 19 000 metrów kwadratowych powierzchni, gdzie design idzie w parze z funkcjonalnością. Fasada budynku, stworzona ze szkła i trójkątnych elementów, jest prawdziwym arcydziełem.

Budynki mieszkalne Sapphire

Sapphire to projekt budynków mieszkalnych w Berlinie. Ich nazwa nawiązuje do szafiru, odzwierciedlając charakter miasta i jego mieszkańców. Budynki zaprojektowano z myślą o indywidualizmie, a jednocześnie o harmonii z otoczeniem. Pod względem założeń Sapphire w Berlinie oddaje hołd dynamice i potencjałowi tego miasta, pełnego kultury i przedsiębiorczości. Czy tak jest w rzeczywistości? Nie wiem, ale budynek jest bardzo wdzięcznym modelem do fotografowania.

Weekend w Berlinie

Berlin to miasto, które zachwyca architekturą i swoją różnorodnością. Oczywiście, każdy zna wspomniane wcześniej słynne atrakcje Berlina, takie jak Brama Brandenburska czy Reichstag. Ale to miasto to o wiele więcej! Podczas wycieczki po tym mieście można odkryć naprawdę sporo ciekawych pod względem architektonicznym budynków oraz inne ciekawe miejsca, które nie zawsze są wymieniane w przewodnikach. Spacerując bez konkretnego celu, można dać się pozytywnie zaskoczyć i poczuć prawdziwy klimat Berlina. Poniżej kilka fotografii z naszych wędrówek po mieście – pokazują one Berlin z nieco innej, mniej oczywistej strony.