Muzeum Żydowskie w Berlinie to miejsce, które łączy w sobie historię, architekturę i emocje. Od momentu otwarcia w 2001 roku stało się jednym z najważniejszych punktów na kulturalnej mapie miasta. Jego wyjątkowa architektura, autorstwa Daniela Libeskinda, nie tylko przyciąga uwagę, ale również opowiada historię niemiecko-żydowskich relacji. Wystawy, zarówno stałe, jak i czasowe, prowadzą zwiedzających przez wieki wspólnej historii, ukazując zarówno jej blaski, jak i cienie. W czasie mojego pobytu w Berlinie zwiedziłem to miejsce, a teraz zabiorę Was w podróż po jego historii i wnętrzach.
Historia Muzeum Żydowskiego w Berlinie
Zacznijmy od początku. Historia Muzeum Żydowskiego w Berlinie sięga 1933 roku, kiedy to przy Oranienburgerstrasse otwarto pierwszą tego typu placówkę w mieście. Los muzeum okazał się jednak tragiczny – zaledwie tydzień po jego otwarciu do władzy doszedł Adolf Hitler, a w 1938 roku naziści zamknęli instytucję, konfiskując i niszcząc zgromadzone tam zbiory.
Przez kolejne dekady pamięć o berlińskich Żydach pozostawała w cieniu. Dopiero w 1971 roku pojawiła się idea ponownego utworzenia muzeum, a cztery lata później powstało „Towarzystwo Muzeum Żydowskiego”. Pierwszy krok ku realizacji tego planu nastąpił w 1978 roku, kiedy w Muzeum Berlińskim otwarto dział poświęcony historii Żydów.
Przełomowym momentem okazał się rok 1989, gdy w międzynarodowym konkursie architektonicznym wybrano projekt nowego gmachu muzeum. Spośród 165 propozycji zwyciężyła koncepcja Daniela Libeskinda – żydowskiego architekta urodzonego w Polsce, który później wyemigrował do Izraela i Stanów Zjednoczonych.
Budowa rozpoczęła się w listopadzie 1992 roku, gdy położono kamień węgielny pod nowy gmach. Prace konstrukcyjne nad Muzeum Żydowskie w Berlinie trwały sześć lat. W 1999 roku obiekt otrzymał status niezależnej instytucji, a pierwsi zwiedzający mogli oglądać budynek już w styczniu tego samego roku, jednak oficjalne otwarcie placówki nastąpiło 9 września 2001 roku. Przez pierwsze pięć lat działalności muzeum odwiedziło ponad trzy i pół miliona osób.
Niezwykła architektura muzeum
Muzeum Żydowskie w Berlinie składa się z dwóch połączonych ze sobą budynków: barokowego Kollegienhaus z 1735 roku i nowoczesnej konstrukcji zaprojektowanej przez Daniela Libeskinda. Stary gmach, pierwotnie służący jako budynek sądowy, obecnie mieści wejście do muzeum, kasę, szatnię oraz restaurację.
Jako fotograf architektury muszę przyznać, że budynek projektu Libeskinda robi niesamowite wrażenie. Obiekt zajmuje 15 000 metrów kwadratowych i przybiera kształt nieregularnej, połamanej gwiazdy. Jego powierzchnię pokrywa błyszcząca cynkowa blacha, przez którą przebiegają nieregularne szczeliny okien. Te szczeliny nie są przypadkowe – tworzą linię łączącą miejsca, gdzie przed wojną mieszkali wybitni berlińscy Żydzi oraz Niemcy.
Wewnątrz budynku Libeskind stworzył pięć pustych przestrzeni nazywanych „Voids”. To surowe betonowe pomieszczenia bez ogrzewania i sztucznego oświetlenia, według zamysłu Libeskinda, mają symbolizować nieobecność żydowskiej społeczności w Berlinie. W jednej z nich znajduje się instalacja „Shalechet”, która zrobiła na mnie duże wrażenie – tysiące metalowych twarzy z otwartymi ustami, po których stąpają zwiedzający.
Przy muzeum znajduje się Ogród Wypędzonych – przestrzeń z 49 betonowymi słupami. 48 z nich wypełniono ziemią z Izraela, symbolizując rok powstania tego państwa, a jeden, centralny, zawiera ziemię z Jerozolimy. Całość nachylona jest pod kątem 12 stopni, mając na celu wywołanie u zwiedzających uczucia dezorientacji. Więc spokojnie, jeśli podczas spaceru po ogrodzie poczujecie lekki niepokój czy zawroty głowy – to zamierzony efekt tej przestrzeni.
Wystawa Shalechet robi wrażenie.
Wystawa stała w Muzeum Żydowskim w Berlinie
Od sierpnia 2020 roku w muzeum można oglądać nową wystawę stałą, która zajmuje przestrzeń 3500 metrów kwadratowych. Ekspozycja przedstawia historię Żydów w Niemczech od średniowiecza po współczesność, ze szczególnym uwzględnieniem okresu narodowego socjalizmu i lat powojennych.
Wystawa nie jest ułożona chronologicznie – zamiast tego zwiedzający przemierzają osiem tematycznych wysp, które pozwalają zagłębić się w kulturę i religię żydowską. Można tu poznać odpowiedzi na pytania: co jest święte w judaizmie, czym jest Szabat, jak brzmi żydowska muzyka.
Na wystawie prezentowane są eksponaty z kolekcji muzeum, w tym przedmioty codziennego użytku, dzieła sztuki oraz dokumenty historyczne. Całość uzupełniają nowoczesne instalacje wideo i audio oraz interaktywne stanowiska, które zachęcają do samodzielnego odkrywania żydowskiej historii i kultury.
Muzeum Żydowskie w Berlinie przedstawia różnorodne aspekty życia Żydów w Niemczech, prezentując zarówno momenty pokojowej koegzystencji, jak i okresy prześladowań. Zauważyłem, że sporo uwagi poświęcono przedstawieniu wkładu społeczności żydowskiej w rozwój niemieckiej nauki, sztuki i gospodarki na przestrzeni wieków.
Muzeum Żydowskie w Berlinie: Praktyczne informacje
Bilet wstępu na wystawę stałą do Muzeum Żydowskiego w Berlinie jest całkowicie bezpłatny. Za wystawy czasowe w starym budynku zapłacimy 10 euro (bilet normalny) lub 4 euro (bilet ulgowy). Dzieci i młodzież do 18 roku życia wchodzą za darmo. Warto zarezerwować bilet czasowy przez internet, choć kasa muzeum oferuje też pewną pulę biletów dla spontanicznych gości. Bilety ulgowe przysługują uczniom, studentom, wolontariuszom, osobom bezrobotnym oraz osobom niepełnosprawnym (stopień niepełnosprawności minimum 50%). Co ciekawe, z darmowego wstępu mogą skorzystać również posiadacze Berlinpass.
Muzeum oferuje audioprzewodniki w różnych językach oraz regularne oprowadzanie z przewodnikiem. Na terenie placówki znajduje się restauracja, gdzie można odpocząć i coś zjeść. Do dyspozycji gości jest również szatnia i sklep muzealny. Budynek jest również w pełni przystosowany dla osób z niepełnosprawnościami.
Pamiętajcie, że do nowej części muzeum dotrzecie tylko przez stary budynek (Kollegienhaus). To właśnie tam znajdziecie główne wejście, kasę i wszystkie niezbędne udogodnienia. Z własnego doświadczenia wiem, że warto o tym wiedzieć przed wizytą – unikniecie niepotrzebnego krążenia wokół nowego budynku w poszukiwaniu wejścia.
Osobiście uważam, że Muzeum Żydowskie w Berlinie to miejsce, które warto odwiedzić podczas pobytu w stolicy Niemiec. Sam budynek robi ogromne wrażenie – jego nietypowa architektura sprawia, że czujemy historię dosłownie na własnej skórze. Wielogodzinne zwiedzanie nie męczy, bo ekspozycja jest świetnie przemyślana i wciągająca. To nie jest zwykłe muzeum z gablotami – to przestrzeń, która skłania do refleksji. A że wstęp na wystawę stałą jest bezpłatny, naprawdę nie ma wymówek, żeby tam nie zajrzeć. Jeśli szukacie ciekawego miejsca w Berlinie, które łączy historię, sztukę i architekturę – to miejsce spełni Wasze oczekiwania.
